این دفتر نخستین جلد از پژوهش‌های نویسنده درباره‌ی وجوهی از تاریخ دوران «جدید» ایران است. در این تاریخ، «ایران» موضوع تاملی است که به طور اساسی نظری است تا بتوان وجوه متنوع ناحیه‌های اندیشیدن آن را در وحدت ناحیه‌های مستقل، اما به هم پیوسته، توضیح داد. «ایران» موضوع همه‌ی تاریخ‌هایی است که تا کنون ایرانیان و بیگانگان نوشته‌اند، اما ایران، به عنوان «موضوع»ِ دگرگونی‌های تاریخی، در همه‌ی آن تاریخ‌ها به مثابه «مشکل» لحاظ نشده است.
مطالب و بخش‌های مختلف این اثر به ترتیب عبارت است از: «درآمد: ملاحظات مقدماتی در مفهوم ایران»، «فصل نخست: از چالدران تا ترکمان‌چای»، «فصل دوم: طرحی از نطریه‌ی دولت در ایران»، «فصل سوم: ایران‌زمین در سفرنامه‌های بیگانگان»، «فصل چهارم: سفارت و سفرنامه‌های ایرانیان»، «فصل پنجم: اندیشه‌ی سیاسی تاریخ‌نویسان»، «فصل ششم: اندیشه‌ی سیاسی دوره‌ی گذار»، «خاتمه: طرحی از نظریه‌ی انحطاط ایران: ملاحظات مقدماتی»، «خاتمه: طرحی از نظریه‌ی انحطاط ایران: برخی نتایج»
